تاریخچه چای در جهان

تاریخچه چای در جهان را باید به شیوه‌ی تطبیقی بررسی کرد؛ زیرا خاستگاه‌های متفاوت و سرگذشت‌های چندگانه‌ای در مورد پیدایش و رواج کشت و مصرف چای در جهان وجود دارد که در آن‌ها گاهی مرزِ بین افسانه و واقعیت مشخص نیست. با بررسی اکثر منابع علمی و معتبر، می‌توان به جمع‌بندی نسبی در مورد تاریخچه چای به شرح در پی آمده رسید:

چای چیست و کشت چای و فرآوری آن چگونه انجام می‌شود؟
از جنبه‌ی علمی، گیاه و نوشیدنی حاصل از یک گل زینتی به نام علمی Camellia sinensis را چای می‌نامند. نام آن در چین جنوبی و چین شمالی به ترتیب، «چای» و «تِی» گفته می‌شود. کشت چای در مناطقی صورت می‌پذیرد که در آنجا حداقل 1200 میلی‌متر بارندگی سالانه وجود داشته باشد و خاک مناسب برای آن خاک اسیدی با PH پنج و نیم است. از جنبه‌ی فرآوری، برگ چای مراحل حرارت دهی، خشک سازی و گاه افزودن برخی دیگر از گیاهان را می‌گذراند و سرانجام به مدت چند دقیقه در آبِ جوش، جوشانده می‌شود. فرآوری نوع سیاه آن به دو روش رسمی (Orthodox) و غیررسمی (Unorthodox) قابل انجام است. در این گیاه، «آنتی‌اکسیدان»، «کافئین» و «تئوفیلین» وجود دارد.

خاستگاه و تاریخچه چای در جهان

با این که در منابع مختلف از چند کشور آسیایی به عنوان خاستگاه این گیاه نام برده شده است؛ ولی اکثریت قریب به اتفاق این منابع، کشور چین را خاستگاه اصلی بوته‌ی این گیاه می‌دانند.

در این میان یکی از مشهورترین روایت‌ها مربوط به 2737 سال پیش از میلاد مسیح است که طبق آن، روزی امپراتور وقت چین به نام «شِن نونگ» (Shen Nung) که خود گیاه‌شناسی حاذق بود در زیر درختی نشسته بود و خدمتکار او، آب جوشانده شده‌ای تهیه کرده بود که با افتادن یک برگ چای در آب جوش، شن نونگ به خاصیت این گیاه پی برد و از آن‌ پس مصرف این نوشیدنی به‌ مرور در چین و نقاط دیگر جهان رواج یافت. اگر بخواهیم از روایت‌ها خارج شده و کمی مستندتر به بررسی این موضوع بپردازیم، باید بگوییم که در مزارهای اکتشاف شده‌ی مربوط به زمان حکومت خاندان «هان» (Han) در چین که مربوط به سال‌های 220 تا 206 قبل از میلاد است؛ وسایل چای‌خوری کشف شده است، اما این نوشیدنی به‌ عنوان نوشیدنی رسمی و ملی چین، از زمان سلسله «تانگ» (Tang) که از سال‌های 618 تا 906 میلادی بر چین حکومت می‌کردند رواج یافت. منبع مستند دیگری نیز در مورد تاریخچه چای وجود دارد که مربوط به نویسنده‌ای چینی به نام «لو یو» است (Lu Yu) که اولین کتاب رسمی درباره‌ی «چاچینگ» (Ch’a Ching) یا همان چای کلاسیک را نوشته است. کمی بعد از این تاریخ بود که برای نخستین بار، این گیاه توسط راهبان بوداییِ ژاپنی که برای تحصیل به چین سفر کرده بودند، در کشور ژاپن معرفی شد و مورد توجه قرار گرفت، طوری که در آیین‌ها و مراسم ژاپنی، جایگاه ویژه‌ای یافت که از آن به‌ عنوان مراسمِ (جشنِ) چای نیز یاد می‌شود.

تاریخچه رواج مصرف چای در اروپا

ازنظر زمانی، اروپا در مورد مصرف این نوشیدنی از دیگر نقاط جهان بسیار عقب تر است. آشنایی با خواص این گیاه در اروپا، مربوط به نیمه‌ی دوم قرن شانزدهم میلادی می‌شود. نوشیدن چای ابتدا در بین تاجران و بازرگانان پرتغالی رواج پیدا کرد اما تجارت آن، نه توسط پرتغالی‌ها بلکه توسط رقیبان تجاری آن‌ها که هلندی‌ها بودند، آغاز شد. نخستین بار در حدود سال 1606 میلادی بود که هلندی‌ها تجارت این بوته را از طریق جزیره‌ی «جاوه» از چین به هلند آغاز کردند و خیلی سریع این نوشیدنی به عنوان یک نوشیدنی لوکس در بین مردم هلند شناخته شد.

تاریخچه مصرف چای در انگلستان

ورود این نوشیدنی به انگلستان در حدود سال 1600 میلادی آغاز شد، در ابتدا ملوان‌ها و تاجران، این گیاه را به عنوان یک هدیه از آسیا به شهرهای خود در انگلستان می‌بردند. اولین چای خانه در سال 1652 در لندن تأسیس شد و تا مدت‌ها مردم به این نوشیدنی با کنجکاوی می‌نگریستند. هم‌چنین در سال 1658 یکی از مجله‌های منتشرشده در لندن به نام (Mercurius Politicus) در این مورد، مطلبی درج کرد که در آن نام این نوشیدنی را از قول چینی‌ها «تی چا» (T cha) و از قول سایر ملل، «تای» (Tay) معرفی کرد؛ سپس نوبت به اولین واردات رسمی و انبوه این محصول به انگلستان توسط کمپانی انگلیسی «هند شرقی» می‌رسد که مربوط به سال 1664 می‌شود.

موضوع تأثیرگذار دیگر در رواج نوشیدن چای در انگلستان و اروپا، مربوط ازدواج «چارلز دوم» با پرنسسی پرتغالی به نام «براگانزا» (Braganza) است. پرنسس براگانزا معتاد به مصرف این نوشیدنی بود و همین امر تأثیر زیادی در معرفی و رواج چای در انگلستان و اروپا داشت، طوری که چای ابتدا به عنوان یک نوشیدنی در بین طبقات اشراف و نیز توسط قضات دادگاه‌های انگلستان مورد استفاده قرار گرفت و سپس در بین دیگر اقشار مردم انگلستان نیز تا حدی رواج یافت.

در نهایت درباره تاریخچه چای این را بدانیم که این گیاه، گیاهی ارزشمند است که برای اولین بار توسط امپراتور وقت چین که گیاه شناس حاذقی نیز بود، به نام «شِن نونگ» (Shen Nung) کشف گردید؛ سپس در چین و دیگر نقاط جهان از جمله اروپا مورد توجه قرار گرفت. پس از آن در حدود سال 1600 میلادی وارد انگلستان شد و در بین ملوانها و تجار طرفداران زیادی پیدا کرد و تا مدتها به عنوان یک نوشیدنی لوکس در بین طبقات اشرافی مورد استفاده قرار می گرفت.

جمع بندی
گیاه چای چیست؟

از جنبه‌ی علمی، گیاه و نوشیدنی حاصل از یک گل زینتی به نام علمی Camellia sinensis را چای می‌نامند.

تاریخچه چای و خواستگاه این گیاه کجاست؟
با این که در منابع مختلف از چند کشور آسیایی به عنوان خاستگاه این گیاه نام برده شده است؛ ولی اکثریت قریب به اتفاق این منابع، کشور چین را خاستگاه اصلی بوته‌ی گیاه چای می‌دانند.

مضرات چای چیست؟

مصرف بیش از حد چای در طول روز بخصوص انواعی که دارای اسانس و رنگ‌های مصنوعی هستند، مضرات و خطرات بسیار زیادی برای بدن ایجاد می‌کنند. از جمله این مضرات می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:
ایجاد مشکلات گوارشی از جمله زخم معده، تحریک ترشح اسید معده و ایجاد یبوست
بروز خستگی بیش از حد در فرد مصرف کننده
تولید سموم خطرناک در بدن
ابتلا به سردرد در مصرف زیاد